Βιβλιογραφική παραπομπή

• PREVENTION AND TREATMENT OF VENOUS THROMBOEMBOLISM ASSOCIATED COVID-19 INFECTION: A CONSENSUS STATEMENT BEFORE GUIDELINES
  Zhai Z, Li C, Chen Y, Gerotziafas G, Zhang Z, Wan J, et al. ThrombHaemost. 2020 Apr 21. doi: 10.1055/s-0040-1710019. [Epub ahead of print]

Κύρια σημεία

• Όλοι οι βαριά και σε κρίσιμη κατάσταση ασθενείς COVID-19 διατρέχου μεγάλο κίνδυνο φλεβικήςθρομβοεμβολικής νόσου (ΦΘΕΝ) και υπάρχει ισχυρή σύσταση για πρόληψή της σε απουσία αντενδείξεων.
• Για ασθενείς με ήπια COVID-19 ή μέτριας βαρύτητας συστήνεται υπολογισμός  του κινδύνου ΦΘΕΝ με τα προγνωστικά score PADUA ήIMPROVEσε ασθενείς που νοσηλεύονται σε παθολογικές κλινικές και CAPRINI για χειρουργικούς ασθενείς, και χορήγηση προφυλακτικής αντιπηκτικής αγωγής σε ασθενείς υψηλού και μέτριου κινδύνουσε απουσία αντενδείξεων.
• Για ασθενείς με ήπια ή μέτρια COVID-19 που δεν νοσηλεύονται και βρίσκονται σε απομόνωση,επίσης συστήνεταιο προσδιορισμός κινδύνου ΦΘΕΝ με βάση την κλινική εικόνα και το ιστορικό.
• Πρέπει να γίνεται συνεχής και επαναλαμβανόμενη εκτίμηση του κινδύνου για ΦΘΕΝ και/ή αιμορραγικού επεισοδίου σε ασθενείς με COVID-19.
• Σε βαριά και σε κρίσιμη κατάσταση ασθενείς COVID-19 με υψηλό κίνδυνο αιμορραγίας ή με ενεργό αιμορραγία, στους οποίους υπάρχει αντένδειξη χορήγησης φαρμακολογικής θρομβοπροφύλαξης, συστήνεται διαλείπουσαπνευματική συμπίεση για πρόληψη ΦΘΕΝ.
• Σε ασθενείς με χαμηλό ή μέτριο αιμορραγικό κίνδυνο χωρίς αντενδείξεις για αντιπηκτική αγωγή, συστήνεται ως θεραπεία 1ης γραμμής η φαρμακευτική πρόληψη ΦΘΕΝ με ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους (ΗΧΜΒ). Σε ασθενείς με σοβαρή νεφρική δυσλειτουργία (κάθαρση κρεατινίνης<30mL/min), συνιστάται η χρήση κλασικής ή μη κλασματοποιημένηςηπαρίνης.
• Σε περίπτωση θρομβοπενίας και υποψία για HIT συστήνεταιη χορήγηση μη ηπαρινούχων αντιπηκτικών όπως danaparoid, argatroban ήbivalirudin, σε σχέση με τα fondaparinux και rivaroxaban.
• Σε ήπιας και μέτριας βαρύτητας ασθενείς COVID-19 που νοσηλεύονται, ιδίως σε εμπύρετο και/ή γαστρεντερικά συμπτώματα (διάρροια και ανορεξία), πρέπει άμεσα να χορηγείται ενυδάτωση.
•  Ήπιας και μέτριας βαρύτητας ασθενείς COVID-19 με άλλαοξέωςεγκαθιστώμενανοσήματα και υψηλό ή μέτριο εκτιμώμενο κίνδυνο ΦΘΕΝ να λαμβάνουν προληπτική αντιπηκτική αγωγή με ΗΧΜΒ ως θεραπεία πρώτης γραμμής και επί απουσίας αντενδείξεων.
• Ήπιας και μέτριας βαρύτητας ασθενείς COVID-19 που χρήζουν χειρουργικής επέμβασης ή εμφανίζονται με τραύμα και εκτιμάται ότι έχουν υψηλό ή μέτριο κίνδυνο ΦΘΕΝ, λαμβάνουν προληπτική αντιπηκτική αγωγή με ΗΧΜΒ ως θεραπεία πρώτης γραμμής και επί απουσίας αντενδείξεων.
• Ήπιας και μέτριας βαρύτητας ασθενείς COVID-19 που βρίσκονται σεπαρατεινόμενο κίνδυνο ΦΘΕΝ ότανπάρουν εξιτήριο πρέπει να υποβάλλονται σε παρατεταμένη προληπτική αντιπηκτική αγωγή με ΗΧΜΒ κατά προτίμηση [σε σχέση με άμεσα δρώντα από του στόματος αντιπηκτικά (DirectOralAntiCoagulants, DOACs)], δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στην πιθανή ύπαρξη αλληλεπιδράσεωνή/και συννοσηροτήτων.
• Σε ασθενείς ύποπτους για ήπια ή μέτριας βαρύτητας COVID-19 γίνεται σύσταση αποφυγής καθιστικής ζωής και αφυδάτωσης και ενθαρρύνονται να παραμείνουν ενεργοί με τακτική κινητοποίησηκαι επαρκή ενυδάτωση κατά την κατ’ οίκοναπομόνωσή τους.
• Ασθενείς με COVID-19 πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά για οποιαδήποτε αλλαγή της κλινικής κατάστασης. Αν αναφερθεί οποιοδήποτε σύμπτωμα συμβατό με ΦΘΕΝ,να υπάρχει επαγρύπνηση για πιθανή εν τω βάθειφλεβοθρόμβωση (ΕΒΦ) ή πνευμονική εμβολή (ΠE).
• Σε υποψία ΕΒΦ ή ΠE η διάγνωση βασίζεται κυρίως στην προσεκτική κλινική εξέταση και στην συνέχεια επιβεβαιώνεται με απεικονιστικό έλεγχο (έγχρωμο υπερηχογράφημα Duplex φλεβών, ηχοκαρδιογραφία και αξονική τομογραφία με πρωτόκολλο πνευμονικής εμβολής) κάτω από αυστηρές συνθήκες προστασίας για μετάδοση του ιού.
• Σε ασθενείς COVID-19 ύποπτους για ΦΘΕΝ ή με αδυναμία εκτέλεσης απεικονιστικών εξετάσεων λόγω περιορισμένης πρόσβασης, συστήνεταιέναρξη θεραπευτικής δόσης ΗΧΜΒ ως θεραπεία πρώτης γραμμής και επί απουσίας αντενδείξεων.
• Σε ασθενείς COVID-19 σε κρίσιμη κατάσταση, αν υπάρχουν ενδείξειςμαζικής ή υψηλού κινδύνου ΠE (όπως υπόταση ή αιμοδυναμική επιδείνωση) σε συνδυασμό με ευρήματααπό επί κλίνης ηχοκαρδιογράφημα, συστήνεται θεραπεία διάσωσηςμε θρομβόλυση.
• Σε ασθενείς COVID-19 σε κρίσιμη κατάσταση και ανθεκτική στην θεραπεία κυκλοφορική κατέρριψη ή καρδιακή ανακοπή, μπορεί να γίνει χρήση οξυγόνωσης με εξωσωματική μεμβράνη (ExtraCorporealMembraneOxygenation, ECMO) σε συνδυασμόμε χειρουργική εμβολεκτομή ή κατευθυνόμενημε καθετήραθρομβόλυση.

Πρακτική σημασία

• Πρωταρχικό ρόλο στην θεραπεία ασθενών COVID-19 έχει η αντιμετώπιση της λοίμωξης. Όμως, η προφύλαξη και βέλτιστη αντιμετώπιση διαταραχών της πηκτικότητας μπορεί επίσης να μειώσει σημαντικά τη θνητότητα της νόσου.