Σε πρόσφατα δημοσιευμένο άρθρο στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό JAMAΥ αναλύονται σκέψεις και δεδομένα ως προς το αν η πανδημία COVID19 θα αποτελέσει μελλοντικά υποτροπιάζουσα εποχιακή λοίμωξη.

Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι υπάρχει αυξανόμενη αισιοδοξία και ελπίδα ότι λόγω των συνεχιζόμενων προσπαθειών ανοσοποίησης, της εποχικότητας (φθίνουσες λοιμώξεις έως τον Αύγουστο) και της φυσικής ανοσίας, μέχρι την άνοιξη και τις αρχές του καλοκαιριού 2021 στις ΗΠΑ, θα υπάρξει σημαντική μείωση του αριθμού των θανάτων και των νοσηλευόμενων από COVID19. Όμως η ανοσία αγέλης στις ΗΠΑ δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί επειδή δεν είναι όλες οι ηλικιακές ομάδες επιλέξιμες για εμβολιασμό (ηλικιακός περιορισμός) όπως και τα διαθέσιμα εμβόλια είναι λιγότερο αποτελεσματικά έναντι της παραλλαγής Β.1.531.

Κατά συνέπεια, θα πρέπει οι υπηρεσίες υγείας να σχεδιάσουν το σύστημα υγείας με πλάνο ότι η λοίμωξη COVID19 θα γίνει μια υποτροπιάζουσα εποχιακή ασθένεια.

Σύμφωνα με τον αρθρογράφο η επίτευξη της ονομαζόμενης «ανοσίας της αγέλης» επηρεάζεται από  τρείς μεταβλητές:

• Πρώτον τα υπάρχοντα εμβόλια έχουν μικρότερη αποτελεσματικότητα στην πρόληψη της μόλυνσης από την παραλλαγή Β.1.531. Τα εμβόλια Moderna και Pfizer έχουν συνολική αποτελεσματικότητα κατά της συμπτωματικής νόσου περίπου 95% για παραλλαγές «άγριου τύπου», ενώ τα εμβόλια φορέων αδενοϊού, όπως το εμβόλιο Janssen / Johnson & Johnson, έχουν αποτελεσματικότητα κοντά στο 70%. Ωστόσο, τα στοιχεία για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου για την πρόληψη της λοίμωξης, προέρχονται μόνο από μια ομάδα της δοκιμής του εμβολίου της  AstraZeneca που έδειξε 55% προστασία έναντι της λοίμωξης. Επιπλέον, για τα 3 εμβόλια που δοκιμάστηκαν κατά της παραλλαγής B.1.351, οι Janssen, Novavax και AstraZeneca ανέφεραν εκτιμήσεις αποτελεσματικότητας για συμπτωματική νόσο 57%,  49%,  και στατιστικά μη σημαντικό ποσοστό, αντίστοιχα. Έτσι λοιπόν αν η παραλλαγή Β.1.351 γίνει κυρίαρχη, ένας απλός υπολογισμός υποδηλώνει ότι η συνολική αποτελεσματικότητα των εμβολίων για την πρόληψη της μετάδοσης Β.1.351 στις ΗΠΑ θα μπορούσε να είναι μόνο 50% (με βάση την τρέχουσα αποτελεσματικότητα των υπαρχόντων εμβολίων).

• Δεύτερον, δεν θα λάβουν το εμβόλιο αρκετά άτομα αφού τα εμβόλια δεν είναι προς το παρόν εγκεκριμένα για χορήγηση σε παιδιά. Αυτό σημαίνει ότι περίπου το 75% των ΗΠΑ είναι επιλέξιμο να εμβολιαστεί αλλά είναι ίσως πιο σημαντικό μακροπρόθεσμα το ότι δεν είναι όλοι πρόθυμοι να εμβολιαστούν σύμφωνα με δεδομένα που συγκεντρώνονται από ερωτηματολόγια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook. Αυτές οι θετικές απαντήσεις σχετικά με την πιθανότητα λήψης εμβολίου αυξήθηκαν τον Ιανουάριο του 2021 και έφτασαν το 72% σε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα, σε εθνικό επίπεδο. Όμως, ακόμη και με ένα αποτελεσματικό, εγκεκριμένο εμβόλιο για παιδιά, εάν το Β.1.351 ή κάποια άλλη παραλλαγή γίνει κυρίαρχη, οι ΗΠΑ αναμένουν ότι η ανοσία που θα προέλθει από εμβόλιο θα φτάσει μόνο το 37,5% το 2021 (δηλαδή η εκτιμώμενη δυνητική συνολική αποτελεσματικότητα 50% για τη μετάδοση × 75% των ατόμων που λαμβάνουν το εμβόλιο). Προϋπόθεση βέβαια είναι να ξεπεραστούν και οι δυσκολίες εφοδιασμού και χορήγησης των εμβολίων.

• Τρίτον, υπάρχει ανησυχία για το βαθμό στον οποίο η προηγούμενη λοίμωξη από μια παραλλαγή προστατεύει τα άτομα από την επανεμφάνιση λοίμωξης από νέες παραλλαγές. Η Novavax ανέφερε ότι σε μια κλινική δοκιμή φάσης 2b στη Νότια Αφρική, το ποσοστό εμφάνισης COVID-19 στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου, κυρίως από την παραλλαγή Β.1.351, ήταν 3,9% και στις δύο ομάδες, δηλαδή και στα άτομα τα οροθετικά για COVID-19 και σε αυτά που ήταν οροαρνητικά για COVID-19. Η ερμηνεία από την Novavax αυτού του ευρήματος ήταν ότι οι λοιμώξεις του  παρελθόντος δεν παρέχουν ανοσία έναντι νέων παραλλαγών. Εάν ισχύει αυτό, η «ανοσία της αγέλης» μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω εμβολιασμού. Αλλά εάν το Β.1.351 εξαπλωθεί ευρέως και κυριαρχήσει, η ανοσία που προέρχεται από τα εμβόλια πιθανότατα θα είναι πολύ χαμηλότερη από τα επίπεδα που απαιτούνται για την επίτευξη «ανοσίας της αγέλης» έως το χειμώνα του βόρειου ημισφαιρίου 2021-2022. Ωστόσο ακόμη κι αν δεν υπάρξει ευρεία διασπορά του προαναφερόμενου στελέχους διάφορα μοντέλα προβλέπουν αύξηση της διασποράς τους χειμερινούς μήνες 2021-22 αν και με χαμηλότερα ποσοστά θανάτων και νοσηλειών.

Προτείνονται λοιπόν από το συντάκτη του άρθρου:

1. Η εντατικοποίηση των εμβολιασμών και η τροποποίηση των εμβολίων ώστε να είναι αποτελεσματικά έναντι των μεταλλάξεων-παραλλαγών του ιού,

2. Η χρηματοδότηση των νοσοκομείων, ειδικά για τους χειμερινούς μήνες, να είναι στοχευμένη έτσι ώστε να αναπτυχθούν κλίνες για την νοσηλεία ασθενών με COVID-19 αλλά και για την αναμενόμενη αύξηση των κρουσμάτων της γρίπης,

3. Να ληφθούν μέτρα και να διευκολυνθούν τόσο το εκπαιδευτικό σύστημα όσο και οι εργοδότες ώστε να είναι δυνατόν να κρατούνται οι κοινωνικές αποστάσεις για την ελάττωση της μετάδοσης και τέλος

4. Να γίνει προσπάθεια τροποποίησης της συμπεριφοράς των ατόμων υψηλού κινδύνου (ηλικία >65ετών), η οποία συνίσταται σε αποφυγή των χώρων συνωστισμού.

Δεν είναι σαφές εάν ο ιός COVID-19 θα γίνει χρόνια εποχιακή ασθένεια. Υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με την πιθανότητα και τη συχνότητα εμφάνισης νέων παραλλαγών, τη μείωση της αποτελεσματικότητας του εμβολίου για κάθε παραλλαγή, το κρίσιμο ζήτημα της ανοσίας μεταξύ των παραλλαγών και τη συνέπεια της μη ασφαλούς ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ωστόσο, η προοπτική του επίμονου και εποχιακού COVID-19 είναι πραγματική. Εάν η ανοσία από μόλυνση για την ίδια παραλλαγή SARS-CoV-2 ή η ανοσία που προέρχεται από εμβόλιο μειωθεί, η προοπτική αυτή θα αυξηθεί περαιτέρω. Υπάρχουν πολλά να μάθουμε τους επόμενους μήνες σχετικά με τις μεταλλάξεις-παραλλαγές του ιού, τα εμβόλια και την ανοσία. Το επαναλαμβανόμενο εποχιακό COVID-19 θα μπορούσε να απαιτήσει τόσο την αλλαγή-οχύρωση του συστήματος υγείας όσο και μία ριζική πολιτιστική προσαρμογή για τη ζωή των ατόμων υψηλού κινδύνου τους χειμερινούς μήνες. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη προετοιμασίας της πολιτείας για ένα τέτοιο σενάριο και τα κοινωνικο-οικονομικά προγράμματα πρέπει να ευθυγραμμιστούν με την ανάγκη παρακολούθησης-καταγραφής της πορείας του ιού, με την ικανότητα ανταπόκρισης της ιατρικής κοινότητας, την οχύρωση του συστήματος υγείας και τον αντίκτυπο στη δημόσια υγεία.

The Potential Future of the COVID19 Pandemic

JAMA. Published online March 3, 2021. doi:10.1001/jama.2021.2828