Η πανδημία COVID-19 εξακολουθεί να επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, με τις αναφορές για νευρολογικές εκδηλώσεις όπως κεφαλαλγία, μυαλγία, ανοσμία καθώς και νευρολογικά σύνδρομα όπως εγκεφαλοπάθεια, εγκεφαλικό επεισόδιο και κώμα μεταξύ άλλων, σε όσους νόσησαν σοβαρά, να αυξάνουν αλλά με περιορισμένα δεδομένα ακόμη σχετικά με τη συχνότητα εμφάνισης και την έκβαση τους.
Οι μέχρι τώρα αναφορές νευρολογικών συμπτωμάτων περιλαμβάνουν σειρά περιπτώσεων, μεμονωμένων ή/και ομάδων με διαφορετικούς ορισμούς δεδομένων. Αυτό περιορίζει την ικανότητα ακριβούς εκτίμησης της συχνότητας εμφάνισης των νευρολογικών αυτών εκδηλώσεων και καθιστούν αδύνατη τη συγκέντρωση δεδομένων και τη γενίκευση μεταξύ των πληθυσμών.
Για να αντιμετωπιστεί αυτό το κρίσιμο κενό γνώσης, 2 παγκόσμιες κοινοπραξίες συνεργάστηκαν για να μελετήσουν και να καταγράψουν την παγκόσμια επίπτωση, τον τύπο και τα αποτελέσματα των νευρολογικών εκδηλώσεων μεταξύ των ασθενών που νοσηλεύτηκαν με COVID-19.
Ο προσδιορισμός των νευρολογικών αυτών φαινοτύπων, της συχνότητας εμφάνισής τους και της έκβασής τους μεταξύ ενηλίκων που νοσηλεύτηκαν με COVID-19, είναι σημαντικά στοιχεία που μελετήθηκαν σε μία μεγάλη έρευνα. Έτσι δημιουργήθηκε μία αναφορά για την κοινοπραξία GCS-NeuroCOVID και την κοινοπραξία ENERGY.
Οι ιατροί της Γ’ Πανεπιστημιακής Παθολογικής κλινικής του Νοσοκομείου «Η ΣΩΤΗΡΙΑ», ενός από τα νοσοκομεία που δέχτηκε το μεγαλύτερο όγκο ασθενών της πανδημίας και ξεκίνησε τους εμβολιασμούς στην Ελλάδα, με επιβλέποντα τον Καθηγητή κο Συρίγο Κωνσταντίνο, παρουσιάζει συνοπτικά τα κυριότερα σημεία της μελέτης αυτής.
https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2779759#247766972
Οι νευρολογικές εκδηλώσεις σε αυτήν την μελέτη διαφοροποιήθηκαν σε (1) αυτοαναφερόμενα συμπτώματα (π.χ. πονοκέφαλο, ανοσμία, αγευσία κλπ) και (2) νευρολογικά σημεία ή διαγνώσεις που έχουν καταγραφεί από κλινική αξιολόγηση (δηλ. οξεία εγκεφαλοπάθεια, εγκεφαλικό επεισόδιο, κώμα, επιληπτική κρίση ή / και κατάσταση επιληψίας, μηνιγγίτιδα και / ή εγκεφαλίτιδα, μυελοπάθεια, παράλυση, αφασία, κινητικές ανωμαλίες, ανώμαλος μυϊκός τόνος, μη φυσιολογικά αντανακλαστικά του εγκεφάλου και αισθητηριακές ανωμαλίες).
Αυτή η μελέτη κοόρτης περιελάμβανε ασθενείς με κλινικά διαγνωσμένο ή επιβεβαιωμένο εργαστηριακό COVID-19 σε 28 κέντρα, που αντιπροσωπεύουν 13 χώρες και 4 ηπείρους. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε από το Global Consortium Study of Neurologic Dysfunction in COVID-19 (GCS-NeuroCOVID) από την 1η Μαρτίου έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2020 και από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Νευρολογίας (EAN) Neuro-COVID Registry (ENERGY) από τον Μάρτιο έως τον Οκτώβριο 2020.
Οι πρωταρχικοί στόχοι αυτής της ήταν 1) να προσδιορίσει την επίπτωση νευρολογικών εκδηλώσεων COVID-19 μεταξύ ομάδων νοσοκομειακών ασθενών παγκοσμίως και 2) να διερευνηθεί η σχέση των νευρολογικών εκδηλώσεων με την θνησιμότητα ασθενών κατά την νοσηλεία τους.
Ένας δευτερεύων ερευνητικός στόχος ήταν ο εντοπισμός πιθανών παραγόντων κινδύνου που σχετίζονται με την ανάπτυξη τέτοιων νευρολογικών συμπτωμάτων και συνδρόμων.
Οι νευρολογικές εκδηλώσεις που μελετήθηκαν κυμαίνονται από αυτό-αναφερόμενα συμπτώματα έως πιο σοβαρά νευρολογικά σημεία ή σύνδρομα που καταγράφονται με κλινική αξιολόγηση. Συνολικά, το 80% αυτών των ασθενών εμφάνισε τουλάχιστον 1 νέο νευρολογικό σύμπτωμα, ή σύνδρομο και το 55% είχε τουλάχιστον 1 νευρολογικό σύμπτωμα ή σύνδρομο που καταγράφηκε κατά την κλινική αξιολόγηση. Παρατηρήσαμε ότι η οξεία εγκεφαλοπάθεια ήταν το πιο συνηθισμένο νευρολογικό σημάδι ή σύνδρομο με συχνότητα εμφάνισης 50% στις 3 ξεχωριστές κοόρτες, ενώ η μηνιγγίτιδα και / ή η εγκεφαλίτιδα και η μυελοπάθεια ήταν οι λιγότερο συχνές, με συχνότητες 0,1% και 0,2% αντίστοιχα.
Επιπλέον, φάνηκε ότι η παρουσία νευρολογικών σημείων ή συνδρόμων σε ασθενείς με λοίμωξη COVID-19 αύξησε σημαντικά τον κίνδυνο θανάτου κατά την οξεία φάση νοσηλείας και μετά από προσαρμογή των στοιχείων ανά τοποθεσία μελέτης και βασικά χαρακτηριστικά ασθενών. Συνολικά, αυτές οι παρατηρήσεις τονίζουν τη σημασία των νευρολογικών εκδηλώσεων στην λοίμωξη COVID-19 και τον πιθανό αντίκτυπό τους στην έκβαση της νόσου.
Η παρουσίαση των δεδομένων ως ξεχωριστές ομάδες επέτρεψε την ακριβή αναφορά παραμέτρων, η οποία ήταν απαραίτητη για την οριστική ανάπτυξη της επιστήμης γύρω από αυτές τις καταστάσεις στο πλαίσιο της μόλυνσης COVID-19 και για τη σύγκριση των αποτελεσμάτων μεταξύ ασθενών με COVID-19 με και χωρίς νευρολογικές εκδηλώσεις.
Χρησιμοποιώντας δεδομένα από όλη την κοόρτη COVID-19, φάνηκε ότι πολλά βασικά χαρακτηριστικά, συμπεριλαμβανομένων ηλικία, φύλο, φυλή, εθνικότητα και προϋπάρχουσες νευρολογικές διαταραχές, συσχετίστηκαν με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης κλινικά διαγνωσμένων νευρολογικών συμπτωμάτων ή συνδρόμου σε ασθενείς με λοίμωξη COVID-19.
Τα ευρήματα επίσης, συμφωνώντας με τις υπάρχουσες μέχρι τώρα αναφορές ανέδειξαν ως επιπλέον παράγοντες κινδύνου την προχωρημένη ηλικία, το αρσενικό φύλο, την λευκή φυλή και τον υψηλότερο Δείκτη Μάζας Σώματος, τα οποία σχετίζονται με υψηλότερη θνησιμότητα.
Συμπερασματικά: τα ευρήματα της μεγάλης αυτής πολυκεντρικής μελέτης έδειξαν ότι οι νευρολογικές εκδηλώσεις ήταν επικρατούσες μεταξύ των ασθενών που νοσηλεύτηκαν με λοίμωξη COVID-19 και συσχετίστηκαν με υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας κατά την διάρκεια νοσηλείας. Οι προϋπάρχουσες νευρολογικές διαταραχές συσχετίστηκαν με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης νευρολογικών συμπτωμάτων ή/και συνδρόμων στους ασθενείς με λοίμωξη COVID-19.
Η χρήση ενός παγκόσμιου δικτύου με τυποποιημένα πρωτόκολλα και κοινά στοιχεία δεδομένων είναι ζωτικής σημασίας για τη διευκόλυνση περαιτέρω μελετών για την κατανόηση των νευρολογικών εκδηλώσεων σε ασθενείς με λοίμωξη COVID-19, συμπεριλαμβανομένης της εξέλιξης της νόσου, συσχετίσεων με μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, παθοβιολογικούς μηχανισμούς αλλά και των κοινωνικών επιπτώσεων αυτών.
